Warroza, wywoływana przez roztocza Varroa destructor, to jedno z największych zagrożeń dla pszczół miodnych. Osłabione pszczoły mają trudności z przetrwaniem zimy, dlatego kluczowe jest odpowiednie przygotowanie uli i skuteczne zwalczanie pasożyta przed sezonem zimowym. W tym artykule omówimy, jak rozpoznać warrozę, dlaczego walka z nią przed zimą jest tak ważna oraz jakie metody zwalczania można zastosować.
Dlaczego konieczne jest zwalczanie warrozy przed zimą?
Zimowe miesiące to czas, w którym pszczoły potrzebują spokoju i zdrowia, aby przetrwać do wiosny. Warroza niszczy ich zdrowie, osłabiając układ odpornościowy, co prowadzi do większej podatności na choroby, takie jak wirus zdeformowanych skrzydeł (DWV).
Jeśli liczba roztoczy w ulu będzie zbyt duża, może dojść do zniszczenia rodziny pszczelej jeszcze przed zimą. Ponadto, pszczoły zimujące, które mają przetrwać kilka miesięcy, są bardziej narażone na infekcje, jeśli są osłabione przez pasożyty.
Dlatego odpowiednie przygotowanie uli i zastosowanie metod walki z warrozą jest kluczowe dla zdrowia pszczół w okresie zimowym.
Jak rozpoznać warrozę?
Rozpoznanie warrozy w ulu może być trudne bez specjalistycznego sprzętu, ale istnieje kilka sygnałów, które mogą wskazywać na problem:
- Widoczne roztocza na pszczołach – są to małe, czerwonobrązowe roztocza o owalnym kształcie.
- Zdeformowane skrzydła – choroba DWV jest jednym z głównych objawów infekcji warrozą.
- Zmniejszona liczebność czerwiu – warroza może powodować obumieranie larw.
- Próbki pszczół – pobranie próbek pszczół z ula i dokładne zbadanie ich pod kątem obecności roztoczy za pomocą np. przesiania w cukrze pudrze czy spirytusie to skuteczny sposób na diagnozę.
Metody zwalczania warrozy przed zimą
Walka z warrozą powinna być prowadzona systematycznie, a najlepiej zacząć ją już w sierpniu lub wrześniu, zanim pszczoły zaczną przygotowania do zimowli. Oto kilka skutecznych metod zwalczania warrozy, które można zastosować przed zimą:
1. Leczenie kwasem szczawiowym
Kwas szczawiowy jest jednym z najczęściej stosowanych środków do walki z warrozą. Jest skuteczny i stosunkowo bezpieczny dla pszczół, pod warunkiem, że używany jest zgodnie z zaleceniami. Kwas ten można stosować w postaci pary, roztworu wodnego lub jako produkt gotowy (np. paski nasączone kwasem szczawiowym).
Kwas szczawiowy najlepiej stosować po zakończeniu czerwienia, ponieważ nie działa on na roztocza w komórkach czerwiu. Zastosowanie go późną jesienią, gdy pszczoły już przestały czerwić, przynosi najlepsze rezultaty.
2. Leczenie kwasem mrówkowym
Kwas mrówkowy ma zdolność przenikania do komórek czerwiu, dlatego jest skuteczny zarówno wobec roztoczy na dorosłych pszczołach, jak i tych, które rozwijają się wewnątrz czerwiu. Przy stosowaniu pomocny będzie dozownik do kwasu, który umożliwia kontrolowane uwalnianie kwasu przez kilka dni.
Zabieg najlepiej przeprowadzać pod koniec lata, gdy jest jeszcze ciepło, ale nie za gorąco, ponieważ wysokie temperatury mogą osłabić działanie kwasu i zaszkodzić pszczołom.
Kwas mrówkowy, stosowany w leczeniu warrozy, wymaga odpowiedniego stężenia, aby był skuteczny, a jednocześnie bezpieczny dla pszczół. Najczęściej stosuje się kwas mrówkowy o stężeniu 60% lub 85%.
- Kwas mrówkowy 60% – jest to najczęściej używane stężenie, które działa skutecznie na roztocza, zarówno na dorosłych pszczołach, jak i wewnątrz komórek czerwiu. Jest łagodniejszy dla pszczół, dlatego zalecany jest do użycia w ciepłe, letnie dni (ale nie w upalne dni powyżej 25°C, ponieważ może to prowadzić do nadmiernego stresu dla pszczół).
- Kwas mrówkowy 85% – stosowany jest rzadziej ze względu na jego silniejsze działanie, które może być bardziej szkodliwe dla pszczół, jeśli nie zostanie podany z dużą ostrożnością. Należy używać go tylko wtedy, gdy panują niższe temperatury (ok. 10–20°C). Jest bardziej agresywny, dlatego ryzyko stresu dla pszczół jest większe.
3. Leczenie amitrazą (Apiwarol)
Amitraza jest popularnym środkiem chemicznym, stosowanym w formie dymienia (Apiwarol) lub pasków. Jest bardzo skuteczna, ale należy pamiętać, że roztocza mogą rozwijać odporność na amitrazy, jeśli stosowane są one zbyt często.
Zaleca się, aby kurację przeprowadzać w sierpniu lub wrześniu, przed okresem zimowli. Dymienie Apiwarolem pozwala na skuteczne zwalczanie pasożytów obecnych na dorosłych pszczołach.
4. Zastosowanie olejków eterycznych
Niektóre olejki eteryczne, takie jak tymol czy mentol, mogą być używane jako środki wspomagające w walce z warrozą. Produkty te mogą być stosowane w postaci gotowych preparatów, np. pasków lub żeli. Należy jednak pamiętać, że olejki eteryczne nie zawsze są tak skuteczne jak środki chemiczne i mogą działać raczej prewencyjnie niż leczniczo.
Profilaktyka i monitorowanie
Po zakończeniu kuracji warto monitorować stan rodziny pszczelej, aby upewnić się, że leczenie było skuteczne. Można to zrobić, analizując opad roztoczy na dennicy ula przez kilka dni po zabiegu. Ważne jest także regularne sprawdzanie stanu zdrowia pszczół przez cały sezon, a szczególnie wczesną wiosną, gdy pszczoły zaczynają aktywność.
Zwalczanie warrozy przed zimą to niezbędna część przygotowań pszczół do przetrwania zimowych miesięcy. Dzięki regularnemu monitorowaniu stanu rodzin pszczelich i stosowaniu odpowiednich metod leczenia, można skutecznie ograniczyć liczbę roztoczy i zapewnić pszczołom lepsze warunki do zimowli.
Pamiętajmy, że każdy ul i każda rodzina pszczela mogą reagować nieco inaczej na różne metody leczenia, dlatego warto łączyć różne podejścia, by osiągnąć jak najlepsze rezultaty. Regularna profilaktyka i dbałość o zdrowie pszczół to klucz do sukcesu w walce z warrozą.
Zadbajmy o nasze pszczoły, a one odwdzięczą się nam zdrowymi i silnymi rodzinami w przyszłym sezonie!